4 συμβουλές για να ζητήσετε βοήθεια όταν είστε φροντιστής

Η Susanne White διερευνά γιατί μπορεί να είναι τόσο δύσκολο να ζητήσουμε βοήθεια - και μας δίνει 4 συμβουλές για την ανάθεση εργασιών με εύκολο τρόπο.

Ας το παραδεχτούμε, στους περισσότερους από εμάς δεν αρέσει να ζητάμε βοήθεια ή να μεταφέρουμε τη φροντίδα των αγαπημένων μας προσώπων σε κάποιον άλλο. 

Ή, εάν είμαστε αρκετά τυχεροί (ή γενναίοι ή κουρασμένοι) ώστε να παραδεχτούμε ότι χρειαζόμαστε βοήθεια, εξακολουθούμε να έχουμε δυσκολία να αναθέσουμε αρμοδιότητες και να προχωρήσουμε.

Γιατί οι φροντιστές δυσκολεύονται να ζητήσουν βοήθεια

Αν το σκεφτείτε, η αποστροφή μας να ζητήσουμε βοήθεια είναι αρκετά παράξενη. 

Όλοι έχουμε μεγαλώσει ακούγοντας φράσεις όπως, «Χρειάζεται ένα χωριό για να μεγαλώσει ένα παιδί», «Πρόβλημα που μοιράζεται είναι μισό πρόβλημα», «Τα πολλά χέρια είναι ευλογημένα» και ακόμα, «Η ομάδα κάνει το όνειρο να πραγματοποιείται».

Όσο κλισέ και υπερβολικά χρησιμοποιημένες κι αν είναι αυτές οι φράσεις, όλες τονίζουν τη σημασία της συνεργασίας για την επιβίωση και την ευημερία.

Ως άνθρωποι, είμαστε προγραμματισμένοι να είμαστε κοινωνικά ζώα. Μας έχουν ανατεθεί οι «ομάδες» μας από τη γέννησή μας (οικογένειες, χωριά και πόλεις, χώρες). Βασιζόμαστε σε άλλους, όπως οι γονείς μας, για να μας βοηθήσουν να γίνουμε λειτουργικοί ενήλικες. Χωρίς τη βασική φροντίδα, κανένας μας δεν θα επιβίωνε.

Ως ενήλικες, έχουμε τα εργαλεία για να «επιβιώσουμε» μεμονωμένα, αλλά σπάνια «ευημερούμε.» Η επιστήμη μας δείχνει ότι η κοινωνική απομόνωση βλάπτει τόσο πνευματικά όσο και σωματικά.

Μπορεί να το διαβάζετε αυτό και να σκέφτεστε, «Μα έχω πολλούς φίλους. Δεν είμαι μόνος.» Αν ισχύει αυτό, ωραία! Ζητάτε όμως βοήθεια από αυτούς τους φίλους όταν τη χρειάζεστε; Ή συναντιέστε, χαμογελάτε και κρατάτε τα προβλήματά σας για τον εαυτό σας; 

Οι άνθρωποι είναι φτιαγμένοι για επικοινωνία, δεσμούς και συνεργασία. Γιατί λοιπόν το να ζητήσετε βοήθεια μοιάζει με αδυναμία και όχι με φυσικό ένστικτο; 

1. Επιβίωση του ικανότερου

Όσο και αν οι άνθρωποι είναι φτιαγμένοι να είναι κοινωνικά πλάσματα, «η επιβίωση του ικανότερου» (survival of the fittest, SotF) σημαίνει ότι έχουμε περάσει χιλιάδες χρόνια βελτιστοποιώντας τους εαυτούς μας να ώστε να ζούμε όσο το δυνατόν περισσότερο. 

Έτσι, σε περιόδους ακραίων κινδύνων, τα «ασθενέστερα» μέλη της ομάδας θα αφήνονταν πίσω ή θα παραμερίζονταν. Αν και αυτό το σχέδιο δράσης λειτουργούσε σε διάφορες εποχές, δεν είναι και ιδιαίτερα χρήσιμη στάση στο σήμερα. Ειδικά καθώς η σύγχρονη κοινωνία προσπαθεί να μην αφήνει κανέναν πίσω.

Εξάλλου, ο ρόλος του φροντιστή (συνήθως εθελοντικός!) δεν είναι η προστασία και η διατήρηση της ασφάλειας των ευάλωτων ατόμων;

Ωστόσο, το SotF είναι τόσο ριζωμένο μέσα μας που εξισώνουμε το να ζητάμε βοήθεια με αδυναμία, ή, στην περίπτωση ενός φροντιστή, ότι «δεν μπορούμε να ανταποκριθούμε». Φοβόμαστε ότι θα φανούμε απαιτητικοί ή ότι θα γίνουμε βάρος. Μερικές φορές, αισθανόμαστε ότι τα προβλήματά μας δεν είναι «αρκετά σημαντικά» για να δικαιολογήσουν τη βοήθεια και δεν θέλουμε να βρεθούμε στη δύσκολη θέση να τη ζητήσουμε.

2. Ζούμε σε έναν ανταγωνιστικό κόσμο 

Λίγος ανταγωνισμός δεν είναι ποτέ κακός. Η έκθεση στον ανταγωνισμό από νωρίς, μας βοηθά να αναπτύξουμε ζωτικές δεξιότητες όπως η αποφασιστικότητα, η ανθεκτικότητα και η εστίαση όταν είμαστε παιδιά. Η παρατεταμένη έκθεση στον ανταγωνισμό μάς βοηθά να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν μπορούμε να τα παρατάμε όταν αποτυγχάνουμε. 

Ωστόσο, η υπερβολική ανταγωνιστικότητα μπορεί να γίνει καταστροφική και τοξική. Ο «χαμένος» εξακολουθεί και σήμερα να είναι ένας από τους πιο οδυνηρούς χαρακτηρισμούς και ασκούμε περιττή πίεση στον εαυτό μας για να θεωρηθούμε νικητές. 

Ως φροντιστές, μπορεί να βιώνουμε εναλλαγές μεταξύ της επιθυμίας να είμαστε «τέλειοι» και της αίσθησης ότι «δεν είμαστε αρκετά καλοί.» Αλλά και οι δύο περιπτώσεις δεν μας επιτρέπουν να ζητήσουμε βοήθεια, ακόμη και όταν χρειάζεται. Αντ’ αυτού, χρησιμοποιούμε παραλλαγές των παρακάτω τριών δικαιολογιών ξανά και ξανά:

1. Ένας «τέλειος» φροντιστής δεν χρειάζεταινα ζητήσει βοήθεια. 
2. Ένας «όχι αρκετά καλός» φροντιστής δεν αξίζει βοήθεια.
3. Το να ζητήσουμε βοήθεια θα αποκαλύψει με κάποιον τρόπο τις αδυναμίες του «όχι αρκετά καλού» φροντιστή, οδηγώντας σε κριτική από φίλους και συγγενείς.

Όποια και αν είναι η δικαιολογία που επιλέγουμε εκείνη την ημέρα, όλες ενεργούν ως μηχανισμοί άμυνας ενάντια σε αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως απόρριψη. Αυτό δεν είναι υγιές – ούτε για τα αγαπημένα μας πρόσωπα ούτε για εμάς. 

3. Ζητώντας βοήθεια σημαίνει ότι παραδίδουμε τον έλεγχο 

Ένα δημοφιλές ρητό λέει: «Αν θέλεις να γίνει κάτι σωστά, κάντο μόνος σου.» 

Με άλλα λόγια, οι άλλοι άνθρωποι δεν είναι αρκετά αξιόπιστοι για να βασιστούμε σε αυτούς. Ή, εάν κάποιος αναλάβει να την κάνει, η δουλειά δεν θα γίνει με τον τρόπο που ΕΣΕΙΣ θέλετε (που προφανώς είναι ο σωστός τρόπος!). 

Όταν οι άνθρωποι φοβούνται ή νιώθουν ανασφαλείς, η διεκδίκηση του ελέγχου τους κάνει να νιώθουν πιο ασφαλείς. Ως αποτέλεσμα, οι άνθρωποι μπορεί γρήγορα να στραφούν σε μια προσπάθεια ελέγχου πραγμάτων που είναι έξω από το πλαίσιο επιρροής τους, όπως οι ενέργειες, οι αντιδράσεις ή τα συναισθήματα των άλλων. 

Ως φροντιστής, αισθάνεστε προσωπικά υπεύθυνος για την υγεία και την ευτυχία του αγαπημένου σας προσώπου. Η βοήθεια και η υποστήριξή σας είναι ανεκτίμητες. Όταν όμως η ευθύνη ξεπερνά τα όρια, αυτό μπορεί να κάνει εσάς, το αγαπημένο σας πρόσωπο και τους άλλους γύρω σας εντελώς δυστυχισμένους. 

Οι άνθρωποι θέλουν να βοηθήσουν περισσότερο από όσο νομίζετε

Σας θυμίζουν κάτι όλα τα παραπάνω; Όταν αντιμετωπίζουμε τα εμπόδια μόνοι μας, μπορούμε να πείθουμε τους εαυτούς μας ότι είναι «πιο εύκολο». Αλλά κατά βάθος, οι περισσότεροι από εμάς φοβόμαστε την απόρριψη, την απογοήτευση ή την ταπείνωση.

Ωστόσο, τις περισσότερες φορές, οι άνθρωποι θέλουν να βοηθήσουν. Μελέτες έχουν δείξει ότι στους ανθρώπους αρέσει να τους ζητείται βοήθεια και η βοήθεια μπορεί να φέρει τους ανθρώπους πιο κοντά.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι το να ζητάς βοήθεια σε κάνει πιο συμπαθή. Οι άνθρωποι αισθάνονται καλά όταν βοηθούν τους άλλους. Εάν είστε αυτός που θα ζητήσει βοήθεια, θα συσχετίσουν αυτό το όμορφο συναίσθημα με εσάς.

Το να ζητήσω βοήθεια μου έφερε επιτέλους κάποια ανακούφιση

Στην αρχή της πορείας μου ως φροντιστής, ήμουν φροντιστής από απόσταση και για τους δύο γονείς μου. Ενώ αυτή η διευθέτηση λειτουργούσε, ανησυχούσα περισσότερο για αυτούς όταν δεν ήμουν εκεί.

Αναγκάστηκα να αντιμετωπίσω την πραγματικότητα: είτε θα έπρεπε να συνεχίσω να παλεύω, ή θα έπρεπε να δημιουργήσω μια «ομάδα φροντίδας» - και γρήγορα.

Αυτή η συνειδητοποίηση ήταν ένα μεγάλο βήμα, καθώς είμαι συνήθως τελειομανής (και, ειλικρινά, λίγο εμμονική με τον έλεγχο). Ευτυχώς, το σύμπαν με βοήθησε να χτίσω μια δυναμική ομάδα φίλων και συγγενών για να βοηθήσουν. Ειλικρινά, νιώθω ότι με έσωσαν.

Μαθαίνοντας την ανάθεση ως κύριος φροντιστής 

Ως άτομο που του αρέσει να έχει τον έλεγχο, η ανάθεση εργασιών φροντίδας ήταν κάτι ξένο για μένα. Ανησυχούσα για ατυχήματα, λάθη και για την επιβάρυνση των άλλων... Αλλά μόλις είδα πόση ανακούφιση ένιωσα και πόσο με βοήθησε, βελτιώθηκα!

Συνέχισα να ανησυχώ και μάλλον δεν σταμάτησα ποτέ. Ωστόσο, σιγά-σιγά, άρχισα να βλέπω πόσο θαυματουργό ήταν να έχω βοήθεια όταν τη χρειαζόμουν. Το μόνο που είχα να κάνω ήταν να καταπιώ την υπερηφάνεια μου, να ανοιχτώ και να ζητήσω. Όλοι οι φόβοι που είχα πριν - της απόρριψης, το να αισθάνομαι «ανεπαρκής» και να χάσω τον έλεγχο - ήταν εντελώς αβάσιμοι. 

Εάν χρειάζεστε βοήθεια (και όλοι οι φροντιστές χρειάζονται), ακολουθούν ορισμένα πράγματα που έκαναν για μένα την ανάθεση εργασιών πιο εύκολη και μείωσαν την έμφυτη τάση μου για έλεγχο. Στην αρχή είναι δύσκολο, αλλά σας υπόσχομαι ότι δεν χρειάζεται να αφήσετε εντελώς τα ηνία! 

1. Δείτε την πραγματικότητα 

Νιώθετε εξαντλημένος/η; Νιώθετε ότι όλο και περισσότερα πράγματα ξεφεύγουν από τα χέρια σας;

Ήρθε η ώρα να καθίσετε κάπου ήρεμα και να κάνετε μια ειλικρινή κουβέντα με τον εαυτό σας για το τι συμβαίνει. 

Ποια στοιχεία της φροντίδας σας εξουθενώνουν; Τι είδους βοήθεια χρειάζεστε για να αποβάλλετε αυτό το βάρος; 

Σε ποια πράγματα είστε πραγματικά καλοί; Ή τα απολαμβάνετε; 

Θα μπορούσατε να επωφεληθείτε από κάποιον με διαφορετικές δεξιότητες για να σας βοηθήσει; 

Στη συνέχεια, κάντε στον εαυτό σας την πιο πολύπλοκη ερώτηση: Γιατί διστάζετε τόσο πολύ να αναθέσετε; 

Ντρέπεστε ή νιώθετε αποτυχημένοι εάν δεν μπορείτε να το κάνετε μόνοι σας; Προσπαθείτε να είστε τέλειοι; 

Φιλική ενημέρωση: Κανείς δεν είναι τέλειος και κανείς δεν μπορεί να κάνει μόνος του τη δουλειά του φροντιστή. Η λήψη βοήθειας δεν σας κάνει αποτυχημένους ή κακούς φροντιστές. 

Το να ζητάτε βοήθεια σας κάνει γενναίους και ρεαλιστές για την ευεξία σας και την υγεία των αγαπημένων σας. Η ανάθεση ακόμα και μικρών εργασιών σας δίνει την ελευθερία να κάνετε τα πιο επείγοντα και ζωτικά πράγματα για το αγαπημένο σας πρόσωπο. Σας επιτρέπει επίσης να φροντίσετε τον εαυτό σας. 

2. Ξεκινήστε με μικροπράγματα

Δεν χρειάζεται να τα αναθέσετε όλα μαζί. Αφήστε τον τελειομανή μέσα σας να εξοικειωθεί με την περιστασιακή ανάθεση εργασιών.

Ξεκινήστε από μικρά πράγματα, αν χρειάζεστε χρόνο να προσαρμοστείτε στην ιδέα «παράδοσης» του ελέγχου. Δείξτε στους άλλους με ποιον τρόπο διαχειρίζεστε τα πράγματα, παρουσιάζοντάς τους σταδιακά την καθημερινή σας ρουτίνα ή πρόγραμμα. 

Οι φίλοι ή τα μέλη της οικογένειας που θέλουν να βοηθήσουν μπορεί να θέλουν έρθουν μαζί σας σε κάποιο ιατρικό ραντεβού ή να είναι πλάι σας κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτό μπορεί να είναι αγχωτικό, αλλά συνεχίστε το! Μερικές φορές, δυο χέρια παραπάνω μπορεί να κάνουν μεγάλη διαφορά. 

3. Πειραματιστείτε και να είστε υπομονετικοί

Το να ζητήσετε βοήθεια δεν σημαίνει ότι έχετε υπογράψει και συμβόλαιο. Ας υποθέσουμε ότι νιώθετε καταβεβλημένοι από κάποιο μέρος της φροντίδας που συνήθως σας ευχαριστεί. Σε αυτή την περίπτωση, δεν χρειάζεται να αναθέσετε αυτό το καθήκον για πάντα - μόνο μέχρι να σηκωθείτε ξανά στα πόδια σας.

Μην ανησυχείτε αν κάποια πράγματα που έχετε αναθέσει δεν πάνε τόσο καλά όσο ελπίζατε. Δεν μπορούν όλοι να είναι τέλειοι στα πάντα. Αναγνωρίστε τα προβλήματα γρήγορα και ανασυγκροτηθείτε το συντομότερο δυνατό.

Η ανάθεση είναι μια διαδικασία και πάντα θα χρειάζονται προσαρμογές. Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να μην μαγειρεύει και πολύ καλά, αλλά μπορεί να είναι εξαιρετικός στην ανακούφιση του αγαπημένου σας προσώπου. 

Επιπλέον, όποιος αναλαμβάνει νέα καθήκοντα χρειάζεται μερικές ημέρες για να προσαρμοστεί. Αφήστε λίγες ημέρες για να τακτοποιηθούν τα πράγματα. Εάν το άτομο που σας βοηθά εξακολουθεί να φαίνεται να δυσκολεύεται, μην υποθέσετε ότι «δεν κάνει για τη δουλειά». Αναλύστε τα θέματα μαζί και ίσως επαναπροσδιορίστε κάποιες εργασίες. Θα τα καταφέρετε. 

4. Αποφύγετε τη μικροδιαχείριση 

Τέλος, μόλις αναθέσετε κάτι σε κάποιον, μην ελέγχετε τα πάντα (όσο δελεαστικό κι αν είναι). 

Σε κανέναν δεν αρέσει να νιώθει ότι ελέγχεται συνεχώς για μικρά λάθη, ειδικά όταν θέλει πραγματικά να βοηθήσει. Το να έχεις κάποιον συνεχώς πάνω από το κεφάλι σου, μπορεί επίσης να αυξήσει την πιθανότητα του λάθους.

Επομένως, μη διστάσετε να παρακολουθείτε τα πράγματα (από απόσταση), αλλά προσπαθήστε να αφήσετε αυτούς που σας βοηθούν να βρουν τη λύση μόνοι τους. Προσπαθήστε να παραμείνετε ήρεμοι και θετικοί για την πρόοδό τους όταν επικοινωνείτε μαζί τους. Η Ρώμη δεν χτίστηκε σε μια μέρα!

Α, και μια ευγενική υπενθύμιση - μην μπερδεύετε τον δικό σας τρόπο με τον μοναδικό σωστό τρόπο. Η μέθοδος σας μπορεί να είναι επιτυχημένη, αλλά υπάρχουν εκατομμύρια τρόποι να προσεγγίσετε κάτι και να έχετε τα ίδια αποτελέσματα. 

Να θυμάστε ότι ο λόγος που αναθέτετε εργασίες επειδή θέλετε να δώσετε την πλήρη προσοχή σας σε άλλα πράγματα. Η εμμονική μικροδιαχείριση προσθέτει περισσότερα στους ώμους σας, δεν αφαιρεί. 

Το συμπέρασμα 

Το να εμπιστεύεστε άλλους ανθρώπους να φροντίζουν την υγεία και την ευημερία των αγαπημένων σας προσώπων θέλει θάρρος. Ωστόσο, η βοήθεια θα σας ενδυναμώσει και θα βελτιώσει τη ζωή σας ως φροντιστή. 

Μάθετε να αναθέτετε και να είστε υπομονετικοί με τον εαυτό σας και τους άλλους στην πορεία. Όλοι οι εμπλεκόμενοι θα επωφεληθούν και θα έχουν μια πληρέστερη, πιο ανταποδοτική εμπειρία. Στο μεταξύ, επιτέλους θα έχετε και εσείς την ανακούφιση που χρειάζεστε και αξίζετε.

Αυτές οι πληροφορίες προορίζονται για γενική πληροφόρηση και ενημέρωση του κοινού και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τη συμβουλή ιατρού ή άλλου αρμοδίου επαγγελματία υγείας.

Επιμέλεια: Σταυρούλα Μάτση, Ιατρός Νευρολόγος

NPS-GR-NP-00582 ΙΟΥΝΙΟΥ 2024